مقدمه:
مجلس در لغت به معنی «جایی برای نشستن» است، اما همین تعریف سه کلمه‌یی، رکن اصلی نظام‌های دموکراتیک جهان محسوب می‌شود؛ رکنی که بدون آن دولت‌ها هیچ ادعایی در مردم‌سالاری نخواهند داشت. پارلمان یا همان مجلس، وجه اشتراک نظام سیاسی بیشتر کشورهای دنیاست؛ تا جایی که حتی کشورهایی که با سیستم سلطنتی اداره می‌شوند هم مجلس دارند؛ در بسیاری از این کشورها مثل انگلستان و نروژ، پادشاه یا ملکه نقشی صرفا تشریفاتی دارد تا قانون‌گذاری و کنترل سلطنت برعهده مجلس‌نشینان است.
حتی کشورهای خودکامه و دیکتاتوری هم برای نشان دادن ژست دموکراسی، یک مجلس تشریفاتی راه می‌اندازند.
نمایندگان مجلس نقش مهمی در سیستم سیاسی هر کشور بازی می‌کنند. آنها به عنوان نمایندگان مردم در مجلس عمل می‌کنند و قوانین و مقررات را تصویب می‌کنند. اما نمایندگان مجلس در کشورهای مختلف با تفاوت‌هایی روبرو هستند. در این مقاله، قصد داریم تحلیلی مقایسه‌ای بر نمایندگان مجلس در کشورهای مختلف ارائه کنیم.
1- سیستم‌های انتخاباتی:
در بسیاری از کشورها، نمایندگان مجلس از طریق سیستم‌های انتخاباتی انتخاب می‌شوند. این سیستم‌ها می‌توانند شامل سیستم اکثریت ساده، سیستم اکثریت نسبی، سیستم نمایندگی تناسبی و سیستم ترکیبی باشند. هر سیستم انتخاباتی ویژگی‌ها و مزایا و معایب خاص خود را دارد که می‌تواند تأثیر زیادی بر عملکرد نمایندگان مجلس در کشورهای مختلف داشته باشد.
در بررسی ساختار انتخاباتی کشورهای مختلف به نقاط افتراق و اشتراک بسیاری بر می‌خوریم که باعث می‌شود آنها را در چند گروه دسته‌بندی نماییم. نظام‌های سیاسی بر حسب شاخص‌های شیوه شمارش آرا (نظام اکثریتی، تناسبی، ترکیبی)، جایگاه و نقش مستقیم و غیر مستقیم مردم در تشکیل قوه مجریه (ریاستی، پارلمانی، مختلط) و نوع نگاه به مقوله رای دادن به عنوان حق یا وظیفه ( آزادانه و اجباری) به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که پرداختن به آنها در این مجال میسر نیست. اما در ادامه قصد داریم به جهت آشنایی و دادن قدرت تشخیص بیشتر به خواننده نگاهی کوتاه به ساختار انتخاباتی کشورمان و برخی کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بیندازیم.
طبق اصل 62 قانون اساسی«مجلس شورای اسلامی از نمایندگان ملت که به طور مستقیم و با رای مخفی انتخاب می‌شوند، تشکیل می‌گردد.
ایالات متحده: اصلی‌ترین انتخابات در ایالات متحده، انتخابات ریاست جمهوری است که هر چهار سال یکبار در این کشور برگزار می‌شود. بعد از انتخاب ریاست‌جمهوری، انتخابات کنگره حائز اهمیت است. این انتخابات هر دو سال یک بار برای انتخاب تمامی اعضای مجلس نمایندگان و یک سوم اعضای مجلس سنا برگزار می‌شود.
فرانسه: انتخابات در فرانسه در سطح ملی شامل انتخاب رئیس دولت و قانون‌گذاران است. رئیس جمهور هر پنج سال یک بار به‌صورت مستقیم برگزیده می‌شود. پارلمان در فرانسه دارای دو بخش است: مجمع ملی و سنا. فرانسه دارای یک نظام دو حزبی کامل نیست بلکه دارای نظامی است که تعداد زیادی حزب سیاسی در آن فعالیت می‌کنند، ولی تنها دو حزب می‌تواند اکثریت پُست‌های مهم را کسب کند. نظارت بر انتخابات بر عهده شورای قانون اساسی فرانسه است که اعضای آن از طرف رئیس‌جمهور، رئیس مجلس شورای ملی و رئیس مجلس سنا انتخاب می‌گردد.
آلمان: کشور آلمان نیز دارای سیستم انتخاباتی پارلمانی بوده و نمایندگان با آرای مستقیم مردم روانه مرکز قانون‌گذاری می‌شوند. پارلمان در این کشور از قدرت بالایی برخوردار است.قانون اساسی آلمان نوعی سیستم رأی‌گیری را پایه‌گذاری کرده است که هر رأی‌دهنده باید در دو صندوق رأی بیندازد، یکی برای رأی دادن به نامزد‌ها و دیگری برای رأی دادن به احزاب. با این روش حزب منتخب کرسی‌های پارلمان را بر اساس میزان حمایت نسبی‌اش تعیین می‌کند. اعضای پارلمان نیز صدراعظم را انتخاب می‌کنند.
در ترکیه در قانون جدید نمایندگان پارلمان هر پنج سال یکبار در جریان انتخابات عمومی همزمان با انتخابات ریاست‌جمهوری انتخاب می‌شوند. در این بسته اصلاحی تعداد نمایندگان پارلمان به 600 نفر افزایش می‌یابد و سن نامزدی سیاسی به 18 سال کاهش می‌یابد.
هند: مطابق اصل 79 قانون اساسی، پارلمان در هند شامل رئیس‌جمهوری، مجلس نمایندگان (لوک سابا) و مجلس سنا (راجیا سابا) می‌باشد. رئیس‌جمهوری رئیس دولت است که نخست‌وزیر را براساس رقابت‌ها و نتایج حاصل از انتخابات در مجلس لوک سابا انتخاب می‌کند. اگر چه رئیس جمهوری رئیس دولت است، اما این نخست‌وزیر و هیئت دولت هستند که مرکز تصمیم‌گیری برای کشور می‌باشند. رئیس‌جمهوری با رأی اعضای مجالس ایالتی، مجلس نمایندگان و مجلس سنا برای مدت پنج سال انتخاب می‌شود.
2- حقوق و تعهدات نمایندگان مجلس:
در بسیاری از کشورها، نمایندگان مجلس حقوق و تعهدات خاصی دارند. این حقوق می‌تواند شامل حقوق مالی، حقوق سیاسی و حقوق مشروعیت باشد. به طور مثال نمانیدگان پارلمان ایتالیا از بالاترین میزان حقوق نسبت به سایر کشورها برخوردارند. رقمی حدود ۱۶۷ هزار یورو در سال (تقریبا ۶۵۱ میلیون تومان)، این درحالیست که این رقم برای نمایندگان پارلمان بلغارستان سالانه تنها ۱۶ هزار و ۳۱۸ یورو (حدود ۶۲ میلیون تومان) است. همچنین، نمایندگان مجلس می‌توانند به تعهدات خاصی نیز ملزم باشند، مانند تعهد به حفظ مصالح عمومی و ارتقای منافع ملی.
با این حال، مجلس‌های کشورهای مختلف، جدا از تفاوت‌ها، شباهت‌هایی هم دارند. مصونیت قضایی، ممانعت از برعهده داشتن شغل‌های دولتی، استقلال مالی اعضای پارلمان و استقلال اداری مجلس، ازجمله شباهت‌های مجلس‌ها محسوب می‌شوند، مضاف براین‌که همه آنها، هیأت رئیسه، کمیسیون‌های عادی و تخصصی وظیفه قانون‌گذاری را برعهده دارند.
3- نحوه انتخاب نمایندگان مجلس:
در برخی کشورها، نمایندگان مجلس از طریق انتخابات عمومی انتخاب می‌شوند، در حالی که در دیگر کشورها، نمایندگان مجلس توسط نمایندگان محلی یا توسط رهبران سیاسی انتخاب می‌شوند. این نحوه انتخاب می‌تواند تأثیر زیادی بر نمایندگان مجلس و شیوه عملکرد آنها در کشورهای مختلف داشته باشد.
4- نمایندگان مجلس و تعامل با سایر قوا:
نمایندگان مجلس در بسیاری از کشورها تعامل نزدیکی با سایر قوا دارند، از جمله دولت، قوه قضاییه و سایر نهادهای دولتی. این تعامل می‌تواند شامل تصویب قوانین و مقررات، بررسی عملکرد دولت و نظارت بر اجرای قانون باشد. اما در برخی کشورها، نمایندگان مجلس با محدودیت‌هایی در تعامل با سایر قوا مواجه هستند.
5- نمایندگان مجلس و نقش مردم:
نمایندگان مجلس به عنوان نمایندگان مردم در مجلس عمل می‌کنند. آنها باید نیازها و مشکلات مردم را بشناسند و در جهت حل آنها تلاش کنند. اما نمایندگان مجلس در کشورهای مختلف با درصد مختلفی از نظر مشارکت مردمی روبرو هستند. برخی کشورها با مشارکت بالا از سوی مردم، نمایندگان مجلسی را انتخاب می‌کنند در حالی که در دیگر کشورها، مشارکت مردمی در انتخاب نمایندگان مجلس کمتر است.
نتیجه‌گیری:
در این مقاله، تحلیل مقایسه‌ای بر نمایندگان مجلس در کشورهای مختلف ارائه شد. دریافتیم که نمایندگان مجلس در کشورهای مختلف با تفاوت‌هایی روبرو هستند، از جمله در سیستم‌های انتخاباتی، حقوق و تعهدات، نحوه انتخاب، تعامل با سایر قوا و نقش مردم. این تفاوت‌ها می‌توانند تأثیر زیادی بر عملکرد نمایندگان مجلس و به طور کلی سیستم سیاسی هر کشور داشته باشند.
