مقدمه:
رهبری و مدیریت دو مفهوم کلیدی در دنیای کسب و کار هستند. اغلب افراد واژه‌های مدیریت و رهبری را به‌جای یکدیگر استفاده و تصور می‌کنند این دو واژه معنای یکسانی دارند؛ درحالی‌که تفاوت‌های کلیدی در عملکرد یک رهبر و یک مدیر وجود دارد. این دو مفهوم در حقیقت به دو نوع مهارت و نگرش اشاره دارند که برای رسیدن به اهداف و موفقیت در سازمان‌ها به آنها نیاز داریم. اما معمولاً چندان توجهی به تفاوت‌های بین این دو مفهوم نمی‌شود. جالب است بدانید هر مدیر الزاماً یک رهبر نیست و از سوی دیگر نیز ممکن است یکی از اعضای سازمان در میان سایرین نقش رهبری پیدا بکند؛ درحالی‌که مدیر سازمان نیست. در این مقاله، به بررسی تفاوت های مهم بین رهبری و مدیریت می‌پردازیم و نشان می‌دهیم که چرا هر دو نوع مهارت برای موفقیت سازمان‌ها ضروری هستند.
تعریف رهبری و مدیریت:
رهبری به مهارت‌ها و قابلیت‌هایی اطلاق می‌شود که فرد می‌تواند با استفاده از آنها افراد را به سمت اهداف مشترک سازمان هدایت کند. رهبران باید بتوانند افراد را الهام بخشی کنند، ویژگی‌های رشد و توسعه را در آنها تقویت کنند و به آنها راهنمایی کنند تا به بهترین نتایج برسند. در واقع رهبر کسی است که ابتکار عمل را به دست می‌گیرد و بیش از هر کسی برای تحقق اهداف سازمانی تلاش می‌کند؛ همین ویژگی، سایر اعضای سازمان را ترغیب به پیروی از آنها می‌کند. توانمندسازی منابع انسانی و تصمیم‌گیری‌های منطبق با شرایط گوناگون جزء اصلی‌ترین ویژگی‌های یک رهبر در سازمان هستند. رهبران به کمک برنامه‌ریزی دقیق و شفاف‌سازیِ چشم‌اندازها و استراتژی سازمان برای اعضای آن، موفق به ایجاد تغییرات مثبت و غیرمنتظره در سازمان می‌شوند.
از سوی دیگر، مدیریت به مهارت‌ها و قابلیت‌هایی اشاره دارد که فرد می‌تواند با استفاده از آنها فرآیندهای سازمان را بهبود بخشد و اهداف مشخص سازمان را دنبال کند. مدیران باید بتوانند برنامه‌ها و استراتژی‌های مناسبی برای دستیابی به اهداف تدوین کنند و منابع سازمان را بهینه استفاده کنند. بنابراین مدیریت، گرد هم آوردن افراد برای دستیابی به اهداف و مقاصد موردنظر، به کمک استفاده بهینه از ابزار و منابع موجود. وظیفه یک مدیر انجام فعالیت‌های از پیش برنامه‌ریزی‌شده جهت دستیابی به اهداف سازمان است. یک مدیر ابتدا باید مهارت‌های مدیریت اصلی مانند مدیریت پروژه، پیش‌بینی، بودجه‌بندی، تفویض اختیار، تعیین هدف، ارائه بازخورد، مدیریت عملکرد، حل مسئله، ارتباط شفاف و گوش دادن فعال را تقویت کند.
مهارت های رهبر و مدیر:
یک مدیر خوب باید مهارت‌هایی مانند مهارت‌های بین فردی، ارتباطات، انگیزه، سازمان، نمایندگی، برنامه‌ریزی رو به جلو، تفکر استراتژیک، حل مسئله، آگاهی از کسب و کار را داشته باشد.
در مقابل یک رهبر خوب ویژگی‌هایی مانند ارتباطات، انگیزه بخشیدن، مثبت بودن، قابل اعتماد بودن، خلاقیت، بازخورد، مسئولیت، تعهد و انعطاف‌پذیری را دارد.
تفاوت‌های مهم بین رهبری و مدیریت:
1- جهت‌گیری: یکی از تفاوت‌های اصلی بین رهبری و مدیریت، جهت‌گیری آنهاست. رهبری بیشتر به سمت افراد و الهام بخشی به آنها تمرکز دارد، در حالی که مدیریت بیشتر به سمت فرآیندها و استراتژی‌ها تمرکز دارد. رهبران باید بتوانند افراد را به سمت اهداف هدایت کنند و آنها را تشویق به کار بکنند. در واقع رهبران همیشه در حال بررسی این هستند که جایگاه سازمان‌شان کجاست، به کجا می‌خواهند برسند و چگونه می‌توانند به آن هدف دست پیدا کنند .از طرف دیگر، مدیران باید بتوانند برنامه‌ها و استراتژی‌های مناسبی برای دستیابی به اهداف تدوین کنند و فرآیندها را بهبود بخشند. چشم انداز مدیران به اجرای استراتژی‌ها، برنامه‌ریزی و سازماندهی محدود است تا به اهداف تعیین شده توسط رهبران برسند.
2- نگرش: رهبری بیشتر به نگرش بلند مدت تمرکز دارد، در حالی که مدیریت بیشتر به نگرش کوتاه مدت تمرکز دارد. رهبران باید بتوانند افراد را به سمت اهداف بلند مدت هدایت کنند و برای آنها راهنمایی کنند. از سوی دیگر، مدیران باید بتوانند برنامه‌ها و استراتژی‌های مناسبی را برای دستیابی به اهداف کوتاه مدت تدوین کنند و فرآیندهای سازمان را بهبود بخشند. مدیران بیشتر روی انجام وظایف و کارهایی تمرکز دارد که از سوی مدیران عالی به آنها محول شده است؛ بنابراین اهداف اصلی مدیر کوتاه‌مدت است و بر اساس دستورالعمل‌ها و قوانین شرکت ایجاد می‌شود. یک جمله معروف در این مورد وجود دارد که می‌گوید، رهبر تغییر ایجاد می‌کند و مدیر اعتقادی به تغییر ندارد. در عوض مدیر سعی دارد تا جای ممکن وضعیت را همانطور که هست نگه دارد.
3- ارتباطات: رهبری بیشتر به ارتباطات میان فردی توجه دارد، در حالی که مدیریت بیشتر به ارتباطات ساختاری تمرکز دارد. رهبران باید بتوانند ارتباطات مؤثری با افراد برقرار کنند و بتوانند از طریق تعاملات مثبت با آنها همکاری کنند. از طرف دیگر، مدیران باید بتوانند ارتباطات ساختاری را به خوبی مدیریت کنند و اطمینان حاصل کنند که اطلاعات به درستی در سازمان منتقل می‌شوند. رهبر باید دقیقاً همانند مربی فوتبال، تیم خود را برای رسیدن به موفقیت راهنمایی کند. در عوض مدیر معمولاً روی نقش مدیریتی و اجرایی خود که باعث ایجاد کارایی در محیط کار می‌شود، تمرکز دارد. به همین دلیل کارمندان بیشتر به رهبران علاقه دارند و آنها را ستایش می‌کنند.
4- نگرش به خطا: رهبری بیشتر به یادگیری از خطا تمرکز دارد، در حالی که مدیریت بیشتر به جلوگیری از خطا تمرکز دارد. وقتی اشتباهی رخ می‌دهد، مدیر به دنبال سرزنش کارمندان است، چه مقصر باشند چه نباشند. یک رهبر مسئولیت اشتباهی که در تیم رخ‌داده را به عهده می‌گیرد. تفاوت مدیر و رهبر در آن است که یک مدیر اقتدار و اختیار خود را بر کارکنان زیرمجموعه خود تحمیل می‌کند درحالی‌که رهبر تیم عمدتاً به اعمال قدرت علاقه‌ای ندارد. در عوض، او می‌خواهد صلاحیت را در بین اعضای تیم تکامل دهد. رهبران باید بتوانند افراد را تشویق به یادگیری از خطا کنند و آنها را ترغیب به بهبود شخصی کنند. از سوی دیگر، مدیران باید بتوانند فرآیندهای سازمان را به گونه‌ای طراحی کنند که از خطاها جلوگیری کنند.
چه زمانی مدیریت کنیم؟
چه زمانی رهبری کنیم؟
نتایج بهتر از طریق همپوشانی مدیریت با رهبری:
همانطور که در بالا ذکر شد مدیریت و رهبری دو عنصر اساسی در هر سازمان و ساختار سازمانی هستند که به طور جداگانه و با توجه به نیازهای مختلف توسعه می‌یابند. اما برخی از محققان و مدیران بر این باورند که ترکیب مدیریت و رهبری به صورت همپوشانی می‌تواند بهبود عملکرد سازمان را بهبود بخشد. همپوشانی مدیریت با رهبری به معنای ترکیب و تعامل بین دو عنصر مدیریت و رهبری است. در این حالت، مدیران همچنان وظایف مدیریتی خود را انجام می‌دهند اما با استفاده از رهبری بهتر می‌توانند اعتماد و همکاری در سازمان را تقویت کنند. همپوشانی مدیریت با رهبری می‌تواند به موفقیت سازمان کمک کند. در این حالت، مدیران با استفاده از رهبری، اعتماد و همکاری را در سازمان تقویت می‌کنند و افراد را به سمت دستیابی به اهداف مشترک هدایت می‌کنند. همچنین، با همپوشانی مدیریت با رهبری، مدیران می‌توانند سازمان را به سمت هدف‌های استراتژیک هدایت کنند و بهبود عملکرد سازمان را تسهیل کنند. بنابراین، توسعه همپوشانی مدیریت با رهبری در سازمان‌ها می‌تواند بهبود عملکرد و موفقیت سازمان را به دنبال داشته باشد.
نتیجه گیری:
رهبری و مدیریت دو مفهوم مهم هستند که هر دو نوع مهارت را برای موفقیت سازمان‌ها نیاز دارند. رهبری بیشتر به سمت افراد و الهام بخشی به آنها تمرکز دارد، در حالی که مدیریت بیشتر به سمت فرآیندها و استراتژی‌ها تمرکز دارد. هر دو نوع مهارت در سازمان‌ها برای دستیابی به اهداف مشترک ضروری هستند و به همکاری و تعامل مثبت بین افراد و ساختار سازمان کمک می‌کنند. بهتر است که رهبری و مدیریت به عنوان دو مفهوم مکمل و تکمیلی در نظر گرفته شوند تا به بهترین نتایج برسیم.
