مقدمه:
رشد تقاضا برای خدمات بهداشتی و درمانی یک پدیده جهانی مرتبط با توسعه اقتصادی است. گردشگری پزشکی به مسافرت افراد برای دریافت خدمات سلامت در کشورهای دیگر در قالب گردشگر اطلاق می‌شود. تغییرات جمعیت شناختی خصوصا پیری جمعیت و همینطور تغییرات اپیدمیولوژیک، یعنی افزایش بروز بیماری‌ها منجر به افزایش تقاضا برای خدمات پزشکی شده است. زمان انتظار طولانی و یا افزایش هزینه‌های خدمات بهداشتی درمانی در کشور مبدا، همراه با در دسترس بودن گزینه‌های ارزان‌تر در کشورهای در حال توسعه باعث بوجود آمدن مصرف‌کنندگان جدید بهداشت و درمان و بنابراین افزایش گردشگران پزشکی به قصد درمان در خارج از کشورشان شده است.
امروزه تأثیر عوامل طبیعی در توسعه‌ی صنعت گردشگری، در بسیاری از کشورهای توریست‌پذیر، به خوبی روشن شده و حدود تأثیرات آن بر این صنعت شناخته شده است و این کشورها با درک این مهم ، شروع به فراهم نمودن امکانات و تجهیزات مناسب به منظور جذب گردشگر نموده‌اند. ایران سرزمین چهار فصل ﺑﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻏﻨﻲ، به لحاظ داشتن منابع متنوع طبیعی یکی از پنج کشور مهم دنیا تلقی شده ولی به دلیل ضعف برنامه‌ریزی و عدم برخورد علمی هنوز نتوانسته است جایگاه واقعی خود را از نظر سطح درآمد از این صنعت، پیدا کند.
مفهوم گردشگری سلامت:
گردشگری سلامت به معنی مسافرت ورای مرزهای کشورها و شهرها جهت دریافت خدمات پزشکی است. این خدمات پزشکی شامل طیف وسیعی از مسائل پزشکی-درمانی می‌باشد.
انواع توریست سلامت:
گردشگران سلامتی به دنبال خدماتی نظیر تناسب اندام، ورزش، درمان‌های زیبایی، رژیم غذایی سالم و کنترل وزن، آرامش و دوری از استرس، مدیتیشن، یوگا، و آموزش های مرتبط با سلامتی هستند. امروزه گردشگران سلامت در سراسر جهان در هر دو مسیر مسافرت می‌کنند: از کشورهای توسعه یافته به کشورهای درحال توسعه و بالعکس. کشورهای توسعه یافته به دلیل لیست انتظار طولانی و هزینه‌های بالای درمان در کشور و… از طرفداران اصلی گردشگران سلامت هستند.
نقش آفرینی و نام ایران در عرصه توریسم درمانی به دلیل تجهیزات سطح بالای پزشکی، ارزان بودن خدمات، وجود متخصصان توانمند در عرصه پزشکی و غیره، کشورمان را تا قبل از شیوع کرونا به یکی از مقاصد مطلوب و جذاب برای گردشگران سلامت و بیماران خارجی تبدیل کرده بود که به دنبال اعمال درمانی و زیبایی بودند؛ البته همچنان این ظرفیت‌ها در کشور و کلانشهر مشهد وجود دارد و هنوز هم می‌توان به آنها به چشم فرصتی بی‌تکرار نگریست، قبل از آنکه این فرصت به واسطه فعالیت کشورهای رقیب در منطقه، تهدید شده و از دست رفتن برود.
اقلیم گردشگری در استان ایلام:
یکی از عوامل موثر بر زندگی، آسایش و سلامتی انسان، شرایط جوی و اقلیمی است. انسان از بدو تولد به طور مستقیم و غیرمستقیم متأثر از این شرایط بوده است. امروزه مطالعه تأثیر وضعیت جوی بر روی زندگی، سلامتی، آسایش و اعمال رفتار انسان در قالب یکی از شاخصه‌های علمی با عنوان زیست اقلیم انسانی مطالعه و بررسی می‌شود. آب و هوا منبع طبیعی ثروت عظیم اقتصادی برای گردشگری است و عنصری است که تسهیلاتی را برای توریسم فراهم می‌آورد و از این طریق موجب جلب رضایت گردشگران می‌شود. آب و هوا همراه با موقعیت جغرافیایی، توپوگرافی، چشم انداز، فلور و فون اساس منابع طبیعی برای گردشگری و تفریح را تشکیل می‌دهد.
ایلام به رغم کوچک بودن دارای آب و هوایی کاملا چهار فصل است چراکه این استان به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم می شود که در شمال استان به دلیل رشته کوه‌های بلند و مناطق جنگلی بی شمار آب هوا بیشتر معتدل است و بر عکس در جنوب استان به دلیل بیایانی بودن آب و هوا گرم است.
توجه داشته باشید که عموم گردشگران سلامت متشكل از افرادی هستند كه برای استفاده از تغییرات آب و هوا و با اهداف پزشكی و درمانی همچون استفاده از آب‌های معدنی، گذراندن دوران نقاهت، معالجه و نظایر آن به كشوری دیگر سفر می‌كنند. استان ایلام هم به دلیل داشتن اقلیم چهارفصل مقصد مناسبی برای گردشگران سلامت خواهد بود.
موقعیت جغرافیایی استان ایلام:
استان ایلام در غرب سلسله جبال زاگرس در گوشه غربی کشور واقع است و از شمال به کرمانشاه، از جنوب به خوزستان، از شرق به لرستان و از غرب به کشور عراق محدود است.
استان ایلام در غرب کشور به دلیل موقعیت خاص مرزی، مستعد گسترش صنعت گردشگری است که این امر نیز نقش شرایط آسایش اقلیمی را برای گردشگران و مسافران بسیار مهم جلوه می‌نماید. با توجه به ظرفیت‌ها و مؤلفه‌های استان ایلام و با توسعه زیرساخت‌های موردنیاز می‌توان در این زمینه سرمایه‌گذاری مطلوبی انجام داد.
ایلام در غربی‌ترین نقطه ایران با ۴۲۰ کیلومتر مرز مشترک یکی از استان‌های مرزی کشور بوده که مهم‌ترین مرز زمینی کشور یعنی پایانه مرزی مهران نیز در این استان قرار گرفته است. هم اکنون پایانه مرزی مهران به لحاظ تردد زائر و مسافر در کشور رتبه دوم را داراست و این یک مزیت مهم برای استان ایلام به شمار می‌رود چراکه این مرز به دلیل نزدیک بودن و امنیت مورد استقبال قرار می‌گیرد.
پتانسیل‌های ایلام در جذب توریسم سلامت:
استان ایلام به عنوان یکی از استان‌های غربی ایران با پتانسیل بالایی در جذب توریست‌های سلامت به شمار می‌رود. این استان با داشتن مناظر طبیعی زیبا، آب و هوای معتدل و منابع آب معدنی فراوان، به یک مقصد محبوب برای گردشگران سلامت تبدیل شده است. یکی از جاذبه‌های سلامتی مهم استان ایلام، منطقه‌ی دریاچه حوضله است. این دریاچه با آبی بلوری و خلوتی فوق‌العاده، امکانات رفاهی و تفریحی متنوعی را برای گردشگران فراهم می‌کند. در این منطقه، می‌توان به تناسب اندام پرداخت، در آب شنا کرد و از تورهای قایقرانی لذت برد. همچنین، وجود آب‌های معدنی در این منطقه، امکان درمان برخی بیماری‌های پوستی و عضلانی را نیز فراهم می‌کند.
در ضمن، استان ایلام با دارا بودن جنگل‌های بکر و پوشیده از درختان سرسبز، امکانات مناسبی را برای توریست‌های سلامت فراهم می‌کند. در این جنگل‌ها، می‌توان در طبیعت قدم زد و از هوای پاک و نسیمی خنک لذت برد. همچنین، وجود اقامتگاه‌های بومگردی و مجموعه‌های رفاهی در این مناطق، امکان اقامت طولانی‌مدت و تجربه‌ی زندگی ساده و سالم را به گردشگران می‌دهد. علاوه بر این، استان ایلام دارای منابع آب معدنی فراوانی است. به عنوان مثال، منطقه‌ی چشمه‌های آب معدنی بیله‌بان، با آبی طبیعی و فاقد هرگونه آلودگی، به گردشگران این امکان را می‌دهد تا از خواص درمانی آب معدنی استفاده کنند. این منطقه به دلیل داشتن آب‌هایی با خواص آرام‌بخش و آرامش‌بخش، مورد توجه توریست‌های سلامت قرار گرفته است.
به عنوان نمونه چشمه‌های آبگرم شهرستان دهلران یکی از فرصت‌های گردشگر درمانی برای گردشگران خارجی است که اگر وارد شوند، فرصتی مناسب برای توسعه توریسم درمانی و استفاده از ظرفیت‌های این چشمه‌های آبگرم است.
همچنین، استان ایلام با دارا بودن آثار باستانی و تاریخی متنوع، می‌تواند به عنوان یک مقصد تاریخی و فرهنگی برای توریست‌های سلامت مطرح شود. آثاری همچون قلعه‌ی آبدانان و مجموعه‌ی آرامگاه‌های ایلام، گردشگران را به دنیایی از تاریخ و فرهنگ استان ایلام می‌برند. با ارائه خدمات مطلوب به گردشگران خارجی سلامت زمینه جذب هر چه بیشتر گردشگر سلامت از مناطق مختلف عراق به ایران فراهم می‌شود.
با توجه به موارد فوق، استان ایلام به عنوان یک استان با پتانسیل بالا در جذب توریست‌های سلامت شناخته می‌شود. با استفاده از تبلیغات مناسب و ایجاد امکانات رفاهی و تفریحی مناسب، می‌توان به جذب تعداد بیشتری گردشگر سلامت در این استان پرداخت و این صنعت را در ایلام رونق بخشید.
نتیجه گیری:
امروزه گردشگری به ویژه گردشگری سلامت بعنوان یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های توسعه پایدار، فرصت بزرگی برای کشورها بشمار می‌رود. دستیابی به گردشگری سلامت پایدار، مستلزم ایجاد ساختارهای مناسب زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی است .توسعه گردشگری سلامت با ارتقای ابعاد کمی وکیفی با حداکثر بازده یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های عمده مدیریت می‌باشد. با توجه به اینکه یکی از مهم‌ترین عوامل در پایداری گردشگری ارائه خدمات بهینه به گردشگران سلامت است ایجاد زیرساخت‌ها و فراهم آوردن بسترهای مناسب، نقش مدیریت شهری را در این زمینه ملموس‌تر می‌نماید. ارایه مطلوب خدمات درمانی و بهداشتی به گردشگران خارجی كه به منظور درمان و دیدار از جاذبه‌های دیدنی به كشورمان وارد می‌شوند، بهره‌وری اقتصادی، درآمدزایی و اشتغال را در پی دارد.
